Leesverslag – Soedan is geen uitzondering: De pijn van de oemma

Korte samenvatting

In deze lezing werd Soedan geplaatst binnen de bredere crisis van de islamitische oemma. Het eerste deel richtte zich op de geestelijke en intellectuele oorzaken van de zwakte van moslims wereldwijd, met wahn als kernbegrip. In het tweede deel werd de historische en geopolitieke context van Soedan behandeld, waarbij kolonialisme en machtsstrijd van grootmachten centraal stonden. Beide delen benadrukten dat de oplossing ligt in een terugkeer naar de islam als compleet levenssysteem.

Deel 1 – De pijn van de oemma en de geestelijke oorzaak

Gesproken door: Sherief Ahmed

De lezing begon met de vaststelling dat de moslimoemma zich al lange tijd in een aaneenschakeling van crises bevindt: oorlogen, bezettingen en genocides. Soedan vormt hierin geen uitzondering, maar is een voortzetting van dezelfde pijnlijke realiteit. De centrale vraag is hoe het mogelijk is dat de oemma, ondanks haar grote aantallen, zo kwetsbaar is geworden.

Daarbij werd de bekende hadith aangehaald waarin de Profeet ﷺ voorspelt dat de naties zich op de moslims zullen storten zoals eters zich rond een maaltijd verzamelen. Niet vanwege hun geringe aantal, maar ondanks hun grote aantal. De moslims worden daarin vergeleken met het schuim van de zee: veel in hoeveelheid, maar zonder gewicht, richting of kracht. De kernoorzaak hiervan werd aangeduid met wahn: liefde voor het wereldse leven en angst voor de dood. Dit is volgens de spreker geen militair of politiek probleem, maar een probleem van het hart en van de imaan.

Het probleem ligt niet alleen in wat moslims meemaken, maar vooral in hoe zij de islam begrijpen en hoe zij met pijn omgaan. Emotie alleen is onvoldoende; het moet leiden tot nadenken over oplossingen. De verdeeldheid van de moslimwereld is niet plotseling ontstaan, maar is het resultaat van een langdurige intellectuele strijd die verloren is gegaan. Paspoorten, landsgrenzen en nationale identiteiten zijn leidend geworden in het denken, terwijl de islam oproept tot het denken in termen van één oemma.

Ook werd gewezen op de rol van westerse denktanks die moslims indelen in categorieën en deze strategisch tegen elkaar uitspelen. Hierdoor nemen moslims steeds vaker het taalgebruik, de denkkaders en zelfs de oplossingen van de bezetter over. Concepten als tawakkul verdwijnen, en pragmatisme vanuit wereldse belangen neemt de overhand.

Wanneer emotie niet wordt gekoppeld aan een helder islamitisch kader, kunnen drie gevaarlijke reacties ontstaan: men raakt gedemotiveerd en haakt af, men handelt uit woede zonder richting, of men zoekt erkenning binnen seculiere instituties waardoor islam tot een privézaak wordt gereduceerd. In alle gevallen verliest de islam haar rol als leidend kompas.

De oplossing ligt in een hernieuwde oriëntatie op de Qur’an en de Soennah. De aqeedah moet haar verbindende functie terugkrijgen. De shahada werd gepresenteerd als een complete levensvisie op rechtvaardigheid, politiek en samenleving. Een oemma zijn betekent: voelen, denken en handelen als één gemeenschap. Dit moet een levend gesprek worden in moskeeën, gezinnen en gemeenschappen.

Deel 2 – Soedan: geschiedenis, kolonialisme en geopolitiek

Gesproken door: Okay Pala

Het tweede deel ging dieper in op de actuele situatie in Soedan. Er werd een indringend beeld geschetst van het extreme geweld: satellietbeelden tonen massamoorden, en er zijn verhalen over verkrachtingen van vrouwen en kinderen. Deze gruwelijkheden raken iedereen, moslims en niet-moslims. Hoewel er inmiddels meer aandacht is voor Soedan, blijven veel analyses beperkt tot een conflict tussen twee strijdende partijen met buitenlandse connecties. Dit narratief is volgens de lezing misleidend. Soedan is geen intern conflict, maar een internationaal schaakbord waarop grootmachten hun belangen uitspelen.

Historisch gezien maakte Soedan eeuwenlang deel uit van de islamitische wereld. Via verdragen met Nubië en andere groepen verspreidde de islam zich geleidelijk. Onder de Ottomaanse heerschappij maakte Soedan deel uit van een groter islamitisch geheel. Toen deze islamitische paraplu door interne zwakte afnam, grepen koloniale machten hun kans.

De Britten hadden Soedan eerder losgemaakt van Egypte en het land verdeeld langs religieuze en etnische lijnen. Noord-Soedan bleef grotendeels islamitisch, terwijl Zuid-Soedan bewust onder westerse missionaire invloed werd geplaatst. De Britten plantten hiermee het zaad van verdeeldheid, maar het waren de Verenigde Staten die dit later hebben geoogst.

In de decennia na de Tweede Wereldoorlog nam de VS de dominante rol over en stuurde het actief de machtsstructuren binnen Soedan. Via politieke druk, economische instrumenten en steun aan geselecteerde actoren beïnvloedde Washington de richting en toekomst van het land. De scheiding in 2011 was daarom geen interne ontwikkeling, maar het resultaat van jarenlang Amerikaans strategisch beleid.

De strategische drijfveren van de VS lagen in olie, vruchtbare landbouwgrond, delfstoffen en het behouden van invloed in de Hoorn van Afrika. Binnen dit kader wordt de voortdurende instabiliteit gezien als een middel om Soedan politiek kwetsbaar en economisch afhankelijk te houden, waardoor Amerikaanse belangen structureel verzekerd blijven.

Ondanks de ellendige omstandigheden blijft de liefde voor de islam onder de bevolking groot. Leden van Hizb ut Tahrir blijven, ondanks honger, armoede en levensgevaar, hun dawah verrichten. Zij leven soms slechts van bonen en het water daarvan, maar zetten hun werk voort. De broeders en zusters in Soedan blijven een voorbeeld van standvastigheid voor de wereldwijde oemma.

Conclusie

De situatie in Soedan is geen op zichzelf staande tragedie, maar een voortzetting van een eeuwenlang koloniaal proces. Moslims zijn daarin steeds vaker pionnen geworden op een internationaal schaakbord van macht en hebzucht. De lezing benadrukte dat de oplossing niet ligt in het meebewegen met westerse structuren, maar in het herontdekken van de islam als compleet levenssysteem. Alleen door opnieuw te denken en handelen als één oemma, kan de oemma haar richting, gewicht en kracht terugvinden.